IJzeren Rijn laat de huizen schudden

In de bijna 130 jaar die verstreken zijn sinds de aanleg van deze spoorlijn zijn er duizenden huizen bijgebouwd in de overlastzone van nul tot 200 meter vanaf het spoor. De overlasttoename van ondergrondse trillingen is vastgelegd in de MER studies (Milieu Effect Rapportage) voor de tracés Neerpelt-Weert en Weert- Roermond. Deze MER studies baseren zich echter op een scenario van maximaal 43 treinen per dag voor de regio van Belgisch en Nederlands Limburg. Zelfs dit lage aantal goederentreinen is in de ogen van de regio nog altijd te hoog om zo maar door verstedelijkte gebieden te laten rijden

De gemeenten Overpelt, Neerpelt, Hamont-Achel, Cranendonck, Weert, Heythuysen en Haelen baseren hun berekeningen op de verwachte toename van de vervoersvraag op de IJzeren Rijn en op het traject Eindhoven-Weert-Roermond. In het scenario dat er alleen goederentreinen gaan rijden vanaf Neerpelt naar Weert zal dat aantal toenemen van nul nu naar 120 in het jaar 2020. In het meest waarschijnlijke scenario waarbij de IJzeren Rijn onderdeel uitmaakt van het Trans Europees Netwerk (TEN) gaan ook personentreinen van het tracé gebruik maken. In dat geval stijgt het aantal treinen op het traject van Neerpelt naar Weert van nul nu naar 154 in 2020. Voor het traject Weert-Roemond wordt een stijging van het aantal goederentreinen verwacht van twaalf nu naar 190 in 2020. Het totaal aantal goederen- en personentreinen op dit traject zal stijgen van 104 naar 344. De gemiddelde hinder van ondergrondse trillingen zal zeker groter uitvallen dan de MER studies vermelden.

Bij de prognoses is ervan uitgegaan dat een deel van het goederentransport dat nu nog gebruik maakt van de Brabantlijn (Antwerpen-Roosendaal-Breda-Tilburg-Eindhoven) zich gaat verplaatsen naar de IJzeren Rijn, een korter, sneller en goedkoper traject. Deze Brabantlijn dreigt nu al verstopt te raken. Daarbovenop komt dat in Europees verband het transport over de weg van vooral gevaarlijke stoffen gedwongen zal moeten verhuizen naar de goederenspoorlijnen. De uitdieping van de Westerschelde en de groei van de Antwerpse haven als toevoerkanaal naar het Europese achterland is in de prognoses niet eens meegenomen.

De economische effecten voor de regio bij een reactivering van de IJzeren Rijn zijn minimaal zo blijkt uit een onderzoek van de Kamer van Koophandel. De reactivering van de IJzeren Rijn veroorzaakt voor de regio alleen maar overlast.

Daar staan geen economische voordelen tegenover, aldus de KvK. Dat komt doordat de treinen non-stop door de provincie rijden waardoor de bedrijven in de regio er geen enkel logistiek voordeel uit kunnen halen. Integendeel, uit een onderzoek van het bureau IVAM blijkt dat de totale schade van de reactivering op een half miljard euro wordt geraamd. Die schadepost wordt vooral bepaald door waardedalingen van woningen, planschades, omzetverliezen van bedrijven, afgeleide regionale economische effecten, schade aan natuurgebieden berekend op basis van grondprijzen en de daling van de bereidheid tot betalen voor het behoud van de natuur en tot slot gezondheidsschade.

Het grote voordeel voor België is dat dit land met de reactivering van de IJzeren Rijn de kortste en goedkoopste verbinding krijgt tussen Antwerpen en het Duitse Rijnbekken. De enige rechtstreekse verbinding die België nu heeft, is de ‘Montzenroute’ van Antwerpen onder Zuid-Limburg door (Moresnet) naar Duisburg. De Belgische havenbaronnen en overheid vinden deze route te lang en dus te duur en ongeschikt om de verwachte toename van het Belgische goederenvervoer per spoor op te vangen. Dat zelfde geldt voor de Nederlandse Brabantroute waar de Belgen nu te vaak noodgedwongen gebruik van moeten maken. Kortom: België heeft alle belang bij een zo snel mogelijke reactivering van de IJzeren Rijn. Als dat werkelijkheid mocht worden dan willen de zeven Belgische en Nederlandse regiogemeenten gezamenlijk alle krachten bundelen om de veiligheid, leefbaarheid en bereikbaar van mens, dier en natuur op het niveau van dit moment te houden. Hoe dat kan, daarover meer in de volgende en laatste aflevering van deze serie.

Peter Clement